Rozdzielność majątkowa w trakcie małżeństwa

Rozdzielność majątkowa – przed zawarciem związku czy już w jego trakcie?

Nie trzeba się zastanawiać czy rozdzielność majątkową ustanowić jeszcze przed wstąpieniem w związek małżeński, czy dopiero w trakcie jego trwania. Można bowiem dokonać tego w dowolnym momencie, równieżprzed ślubem. Jedyne co jest wymagane, to zgodne oświadczenia woli żony i męża(lub narzeczonej i narzeczonego). 

W celu podpisania intercyzy należy udać się do kancelarii notarialnej. Umowa zawarta w innej formie niż w postaci aktu notarialnego jest nieważna i nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Zawarcie zwykłej umowy na papierze nic nie da, majątek w dalszym ciągu pozostanie wspólny. Dopiero sporządzenie odpowiedniego dokumentu przez notariusza wywoła odpowiednie skutki. Wiąże się to z kosztami, jednak wydatek ten nie jest zbyt pokaźny – wynosi około 500-600 zł.

Jeżeli rozdzielność majątkowa jest ustanawiana z uwagi na założenie przez jednego z małżonków działalności gospodarczej, która to działalność wiąże się z zaciągnięciem wysokiego zadłużenia (np. na inwestycję), lepiej się pośpieszyć. Intercyzy nie można bowiem zawrzeć z datą wsteczną. Oznacza to tyle, że oddzielne majątki powstają dopiero z dniem podpisania przedmiotowej umowy.

Intercyza podpisana i co dalej?

Po wprowadzeniu w życie rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje odrębność majątkową. Oznacza to, że każdy z partnerów ma wyłączne prawo do składników majątkowych, które należały do niego w chwili zawarcia małżeństwa, do tych które nabył w trakcie jego trwania oraz które nabędzie później.

Jeżeli intercyza została zawarta w trakcie trwania małżeństwa, w którym funkcjonował ustrój wspólności majątkowej, dla zniesienia współwłasności konieczne jest dokonanie podziału majątku objętego ową wspólnotą. W tym miejscu małżonkowie muszą wspólnie ustalić, w jaki sposób podzielić przedmioty i środki finansowe między sobą. Trzeba bowiem pamiętać, że po dokonaniu rozdzielności w trakcie trwania małżeństwa nie powstają trzy masy majątkowe (tj. majątek wspólny oraz majątki osobiste żony i męża), a jedynie dwa majątki osobiste małżonków, w skład których wchodzą udziały w składnikach objętych wcześniej wspólnością. To oznacza, że dotychczasowy dorobek parterów, który do tej pory był wspólny, teraz musi zostać podzielony.

Powyższe nie oznacza, że po dokonaniu podziału każda rzecz musi należeć wyłącznie do jednego z małżonków. Możliwe jest nabywanie rzeczy na zasadach współwłasności w częściach ułamkowych. Jeżeli np.małżeństwo zakupi samochód, każdy z nich może być właścicielem w częściach ½lub 2/3 i 1/3 itd.

Rozdzielność majątkowa — co z mieszkaniem?

Problem może pojawić się w przypadku gdy mieszkanie lub dom, w którym mieszka małżeństwo, należy wyłącznie do jednego z małżonków. Czy w takim wypadku jeden z parterów (właściciel lokalu) może kazać swojemu małżonkowi wynieść się z mieszkania? Na szczęście nie. Ustanowienie rozdzielności majątkowej odnosi się jedynie do sfery majątkowej. Nie dotyka natomiast kwestii związanych z wzajemnymi obowiązkami małżonków. Dopóki istnieje związek małżeński, małżonek niemający prawa własności do lokalu jest uprawniony do korzystania z mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny(por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 24 stycznia 2020 roku, sygn. akt: II SA/Wa2043/19).

Co, gdy małżonkowie nie są zgodni?

Intercyza może zostać zawarta wyłącznie jeżeli zgodę na nią wyrażą obie strony. Co jeśli tylko jedna z nich chce dokonać rozdzielności? Czy jest to w ogóle możliwe?

Jest możliwe, jednak wyłącznie w przypadku zaistnienia określonych ustawowo powodów. Dokonuje się tego sądownie. Każdy z małżonków może wnieść pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej, jeżeli dalsze istnienie tego ustroju nie służy dobru założonej przez współmałżonków rodziny.

Najczęstszymi powodami ustanowienia sądowej rozdzielności są:

• uzależnienie od alkoholu lub narkotyków;
• trwonienie przez małżonka majątku wspólnego, na przykład w przypadku uzależnienia od gier hazardowych;
• prowadzenie przez małżonków odrębnych gospodarstw domowych, co uniemożliwia im zarządzanie ich majątkiem wspólnym (tzw. separacja faktyczna);
• brak wpływu na decyzje drugiego małżonka w kwestiach finansowych (np. zakupoholizm małżonka).

Z powództwem może wyjść każdy z małżonków(również w przypadku gdy drugi z partnerów nie wyraża na to zgody) oraz wierzyciel któregoś z nich. Powód może żądać także zniesienia wspólności z datą wsteczną. Przy czym Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, iż o ustanowieniu rozdzielności majątkowej ze skutkiem wstecznym sąd nie może orzec przy całkowitym pominięciu zagrożeń dla interesów osób trzecich. Stąd podkreślenia wymaga, że przy orzekaniu o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, skutek wsteczny powinien być nadawany w sytuacjach rzadkich i wyjątkowych. (por. wyrok SN z dnia 11 styczna 1995 roku, sygn. akt: II CRN 148/94).

Przy wyrokowaniu w omawianej sprawie sąd musi również brać pod uwagę interes wierzycieli. Zatem nawet jeśli zaistnieją ważne powody, które są podstawą do sądowego rozdzielenia majątków małżonków, lecz wskutek tego ucierpieliby wierzyciele, sąd nie powinien wydawać orzeczenia ustanawiającego rozdzielność. Sąd Najwyższy jasno wskazał, że w sprawie o ustanowienie rozdzielności ustawowej obowiązkiem sądu jest również zbadanie, czy powództwo nie zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli jednego z małżonków. (por. wyrok SN z dnia 24 maja 1994 roku, sygn.akt: I CRN 50/94).