Ustalenie ojcostwa w przypadku gdy ojciec nie przyznaje się do dziecka

Na czym polega ustalenie ojcostwa?

Ustalenie ojcostwa to prawne potwierdzenie faktu pochodzenia dziecka od konkretnego mężczyzny, tj. wskazanie, że jest on biologicznym ojcem dziecka. Może ono nastąpić na trzy sposoby:

• domniemanie ojcostwa — jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub orzeczenia separacji, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki;
• uznanie ojcostwa — ojciec samodzielnie zgłasza w urzędzie stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka;
• sądowe ustalenie ojcostwa — jeśli ojciec nie przyznaje się do dziecka, matka lub samo dziecko może wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa przed sądem.
  

Jeżeli zatem nie dochodzi do domniemania ojcostwa, takie domniemanie zostało obalone albo ojciec odmawia uznania dziecka, jedyną drogą pozostaje ta sądowa.

Kto może żądać ustalenia ojcostwa:

Prawo do wniesienia powództwa w przedmiocie ustalenia ojcostwa przysługuje:

• matce dziecka – w imieniu własnym lub w imieniu małoletniego;
• dziecku – reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego lub samodzielnie po osiągnięciu przez niego pełnoletności;
• prokuratorowi – gdy wymaga tego dobro dziecka lub interes społeczny.
  

Uwaga! Powództwo o ustalenia może wnieść również mężczyzna, który uważa, że dziecko od niego pochodzi. W tym artykule zajmujemy się jednak sytuacją kiedy to ojciec nie przyznaje się do małoletniego.

Więcej na temat tego kto i kiedy może złożyć pozew o ustalenie ojcostwa, pisałem już w artykule -> (tutaj link do mojego poprzedniego artykułu w tym temacie)

Gdzie złożyć pozew o ustalenie ojcostwa?

Pozew o ustalenie ojcostwa należy złożyć w sądzie rejonowym Wydziale Rodzinnym i Nieletnich znajdującym się w okręgu właściwym dla miejsca zamieszkania pozwanego (tj. domniemanego ojca) albo miejsca zamieszkania matki i dziecka. Taki dowolny wybór jest możliwy, bowiem KPC w tym wypadku przewiduje tzw. właściwość przemienną.

Co przygotować do sądu?

Decydując się na sprawę sądową najlepiej wcześniej skonsultować się z adwokatem. Niezależnie jednak czy powód (matka lub dziecko) zdecyduje się na ten krok, czy też go pominie, powinien dobrze przygotować się do procesu.

Do przygotowania pozwu - oprócz wiedzy co do tego jak powinno wyglądać samo pismo – potrzebne będą dokumenty mające uprawdopodobnić fakt pochodzenia dziecka od pozwanego. W tym celu trzeba zgromadzić:

• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka;
• odpis aktu małżeństwa - o ile matka była lub jest zamężna;
• dokument potwierdzający zamieszkanie domniemanego ojca (inaczej może być niezbędna interwencja komornika w ustaleniu miejsca zamieszkania powoda);
• dowody potwierdzające związek matki z pozwanym w czasie poczęcia dziecka, np. zdjęcia, korespondencja, świadkowie.
  

Dodatkowo w samej treści pisma należy dokładnie opisać:

• czas i miejsce poczęcia dziecka;
• relacje łączące matkę z pozwanym;
• wszelkie okoliczności świadczące o prawdopodobieństwie ojcostwa.
  

Jak wygląda proces?

Proces sądowy, tak jak niemal każde inne postępowanie odbywające się przed sądem, ma kilka etapów. Zaczyna się wniesieniem odpowiedniego powództwa, a kończy na wydaniu wyroku. Oczywiście każde postępowanie może się od siebie różnić, wpływ na to będą miały indywidualne okoliczności każdej sprawy, jak chociażby to czy strona przegrana wniesie do sądu odwoławczego apelacje. Mimo to można wyróżnić elementy procesu, które na gruncie ogólnym zawsze będą takie same.

1. Sporządzenie i złożenie pozwu

Proces zaczyna się sporządzeniem powództwa i złożeniem go do sądu. Pismo powinno być sporządzone zgodnie z wymaganiami stawianymi przez KPC. W razie problemów z formułowaniem pisma zapraszam do kontaktu (tutaj np. link do zakładki Kontakt).

Pozew należy złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania pozwanego lub powoda.

2. Wyznaczenie rozprawy

Sąd po przyjęciu pozwu i uznaniu, iż nie posiada on braków, wyznacza termin rozprawy i wzywa strony do stawiennictwa.

3. Przeprowadzenie dowodów

W toku sprawy sąd przeprowadza postępowanie dowodowe, w którym rozpoznaje wnioski dowodowe zgłoszone przez strony (zarówno powodową, jak i pozwaną). Niektóre dowody może również przeprowadzić z urzędu.

W przypadku postępowania w przedmiocie ustalenia ojcostwa procedura dowodowa może obejmować:

• przesłuchanie matki i domniemanego ojca;
• zeznania świadków;
• dokumentację medyczną dotyczącą porodu;
• badania DNA, czyli badania genetyczne przeprowadzane przez certyfikowany ośrodek analityczny – jest to najważniejszy dowód w sprawie. Wyniki takich badań są - zasadniczo - niepodważalne.
  

4. Badanie DNA

Badanie genetyczne stanowi najskuteczniejszy sposób na potwierdzenie lub wykluczenie ojcostwa. Test jest niezwykle precyzyjny, jego pewność jest oceniana na przeszło 99,9%.

Badanie jest zlecane przez sąd rozpoznający sprawę i przeprowadzane przez specjalistyczny ośrodek.

Pozwany może nie zgodzić się na przeprowadzenie testu DNA. Nie oznacza to jednak, że tutaj kończy się proces i sąd odmawia wydania wiążącego orzeczenia w sprawie. Badanie genetyczne jest bowiem tylko jednym z dowodów (najważniejszym, ale nie jedynym). W takiej sytuacji sąd ocenia wszystkie pozostałe zgromadzone w sprawie dowody i wydaje decyzję na podstawie całokształtu okoliczności. Jeśli pozwany odmawia poddania się badaniu, sąd może tę odmowę potraktować jako dowód potwierdzający ojcostwo.

5. Wyrok sądu

Po przeprowadzeniu wszystkich dowodów sąd wydaje wyrok w sprawie. Może potwierdzić on ojcostwo pozwanego lub też nie. Jeżeli dochodzi do ustalenia ojcostwa, wyrok wówczas ma charakter deklaratywny, tj. orzeczenie potwierdza istniejący stan faktyczny, czyli ojcostwo istnieje od chwili urodzenia dziecka, a zaś dopiero od chwili, kiedy wyrok stał się prawomocny.

Po uprawomocnieniu się orzeczenia, informacja o ustaleniu ojcostwa zostaje przesłana do urzędu stanu cywilnego w celu wpisania ojca do aktu urodzenia dziecka.

Warto pamiętać o zabezpieczeniu alimentów

Wraz z powództwem o ustalenie ojcostwa możliwe jest złożenie wniosku o alimenty. Z racji tego, że proces swoje trwa, szczególnie jeżeli pozwany będzie się odwoływał, nie warto czekać do czasu uprawomocnienia się orzeczenia. Wraz z powództwem należy złożyć wniosek o zabezpieczenie obowiązku alimentacyjnego na czas trwania postępowania. Jeżeli pochodzenie dziecka od domniemanego ojca zostanie uprawdopodobnione, sąd wyda postanowienie (w trakcie trwania procesu głównego) w przedmiocie zabezpieczenia. Wówczas obowiązek alimentacyjny (tymczasowy) staje się wymagalny natychmiastowo.

Ile kosztuje proces?

Postępowanie o ustalenie ojcostwa nie wiąże się z dużymi kosztami, przynajmniej tymi “urzędowymi”. Pozew jest bowiem zwolniony z opłaty. Kosztem staje się zatem jedynie wynagrodzenie dla profesjonalnego pełnomocnika (adwokata lub radcy prawnego). Wysokość tego jest jednak zależne od umowy z prawnikiem i umiejętności negocjacyjnych stron. Dodatkowo w razie wygranej powód może liczyć na zwrot kosztów pełnomocnictwa (przynajmniej jakiejś jego części) od pozwanego.

Gorzej przedstawia się sprawa, jeżeli okaże się, że mężczyzna wskazany w pozwie nie jest biologicznym ojcem dziecka. Wówczas strona powodowa może zostać obarczona zwrotem kosztów zastępstwa procesowego pozwanego oraz kosztami sądowymi.  

Ustalenie ojcostwa - jakie niesie konsekwencje?

Ustalenie ojcostwa stabilizuje sytuację dziecka w kwestiach bezpieczeństwa prawnego, wsparcia finansowego oraz tożsamości. Wśród najważniejszych konsekwencji możemy tutaj wymienić:

• uzyskanie przez ojca dziecka władzy rodzicielskiej — sąd może przy tym zdecydować inaczej, np. ograniczyć tę władzę;
• uzyskanie przez ojca (i dziecko) prawa do kontaktów — ojciec zyskuje prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem; kontakty te mogą zostać ustalone sądownie, również sami rodzice mogą ustalić tę kwestię między sobą;
• powstanie obowiązku alimentacyjnego — ojciec zostaje zobowiązany do łożenia na utrzymanie dziecka;
• dziedziczenie — dziecko nabywa prawo do dziedziczenia po ojcu;
• prawo dziecka do noszenia nazwiska po ojcu.